“Wat wil je later worden?” – Waarom ouders deze vraag beter niet kunnen stellen

Dat eerste gesprek over de studiekeuze van je kind. Als ouder weet je dat het belangrijk is, maar hoe begin je eraan? Wanneer is het juiste moment? En hoe zorg je ervoor dat het een constructief gesprek wordt in plaats van een stressvolle ondervraging? In dit artikel krijg je praktische handvatten om dit cruciale gesprek goed aan te pakken en veelvoorkomende valkuilen te vermijden.

Wanneer begin je het gesprek over studiekeuze?

Begin het gesprek over studiekeuze al in het voorlaatste examenjaar. Dit lijkt vroeg, maar dat geeft je kind tijd om rustig na te denken zonder de druk van naderende deadlines.

Signalen dat je kind er klaar voor is:

• Ze stellen vragen over vervolgopleidingen
• Vrienden of klasgenoten praten over hun plannen
• Ze uiten zorgen over de toekomst

Verkeerde momenten om het gesprek te starten:

• Tijdens stressvolle perioden (examens, persoonlijke problemen)
• Na slechte cijfers of teleurstellingen
• Wanneer je zelf gestrest of gehaast bent
• Als je kind duidelijk aangeeft er nog niet aan toe te zijn

Het gesprek starten: do’s en don’ts

Do’s: Zo pak je het aan

1. Begin laagdrempelig Start niet met “We moeten praten over je toekomst,” maar haak aan bij natuurlijke momenten:

• “Ik zag dat je huiswerk voor geschiedenis zo leuk vond. Wat boeit je daar zo aan?”
• “Je bent zo goed in wiskunde. Denk je wel eens na over wat je daarmee zou kunnen doen?”
• “Hoe was die voorlichting over vervolgopleidingen op school?”

2. Stel open vragen

• “Waar krijg je energie van?”
• “Wat zou je doen als alles mogelijk was?”
• “Welke lessen vind je best interessant op school?”
• “Bij welke activiteiten vergeet je de tijd?”

3. Luister actief

• Geef je kind de ruimte om te praten
• Vat samen wat je hoort: “Als ik het goed begrijp…”
• Stel doorvragen: “Kun je me daar meer over vertellen?”

4. Deel je eigen ervaring

• Vertel over je eigen studiekeuze, inclusief twijfels
• Wees eerlijk over wat je achteraf anders zou doen
• Leg uit hoe de wereld is veranderd sinds jouw studietijd

1. Vermijd de ondervraging

• Niet: “Wat wil je later worden?” Het is niet handig om alleen af te gaan om een beroep. En jongeren hebben nog geen goed zicht op beroepen. Uit onderzoek blijkt ook dat 50-75% van de beroepen die we nu kennen de komende jaren zullen verdwijnen of veranderen.
• Wel: het is belangrijk om te kijken wat je kind aanspreekt, waar hij/zij goed in is, wat je kind graag doet.

Citaat van Lauren (16 jaar): mensen denken dat je al weet wat je wilt worden als je 16 bent. Daar heb je toch helemaal geen idee van? Waarom vragen volwassenen dit altijd? Ik vind dit echt een lastige, ongemakkelijke vraag…

2. Projecteer niet je eigen wensen

• Niet: “Ik had altijd gehoopt dat je dokter zou worden”
• Wel: “Wat trekt je aan in verschillende beroepen?”

3. Ga het niet meteen oplossen

• Niet: “Dan moet je gewoon deze studie gaan doen”
• Wel: “Hoe kunnen we er samen achter komen wat bij je past?”

4. Bagatelliseer hun zorgen niet

• Niet: “Maak je maar geen zorgen, het komt wel goed”
• Wel: “Ik begrijp dat dit best overweldigend kan zijn”

Praktische gesprekstechnieken

De ‘Drie-Vragen-Regel’

Stel nooit meer dan drie vragen achter elkaar. Geef je kind ruimte om te antwoorden en hun gedachten te ordenen.

De ‘Echo-Techniek’

Herhaal wat je kind zegt in je eigen woorden: “Als ik het goed begrijp, vind je het belangrijk dat je werk maatschappelijk nuttig is?”

De ‘Pauze techniek’

Laat stiltes vallen. Geef je kind tijd om na te denken zonder dat je meteen met de volgende vraag komt.

Het ‘Ja, en…’ principe

In plaats van “Ja, maar…” gebruik je “Ja, en…”. Dit opent het gesprek in plaats van het af te sluiten.

Omgaan met veelvoorkomende reacties van een kind

“Ik weet het niet”

• Normaliseer dit: “Dat is heel begrijpelijk, het is ook een grote keuze”
• Vraag door: “Waar denk je wel eens aan?” of “Wat spreekt je in ieder geval niet aan?”
• Bied structuur: “Zullen we eens kijken naar wat je leuk vindt op school?”

“Ik wil helemaal niet studeren”

• Luister naar de reden achter deze uitspraak
• Verken alternatieven zoals hbo, mbo of een tussenjaar
• Bespreek voor- en nadelen van verschillende routes

“Ik wil iets onrealistisch”

• Vraag wat hen aantrekt in die richting
• Verken gerelateerde, meer realistische opties
• Bespreek de uitdagingen zonder de droom meteen te verpletteren
• Zoek naar alternatieve wegen naar hetzelfde doel

Tips voor ouders: Valkuilen om te vermijden

1. De timing negeren Forceer geen gesprekken als je kind er niet klaar voor is, maar stel ze ook niet te lang uit.
2. Je eigen agenda pushen Let op dat je niet onbewust stuurt naar jouw voorkeur.
3. Vergelijken met anderen “Kijk hoe zeker Stijn is van zijn keuze” helpt niet en zorgt alleen voor meer druk.
4. Te snel willen oplossen Geef je kind ruimte om te twijfelen en verschillende opties te overwegen.
5. Het proces overschatten Besef dat een studiekeuze niet definitief is. Er zijn altijd mogelijkheden om bij te sturen.

Zie het gesprek over studiekeuze als begin, niet als doel

Onthoud dat het eerste gesprek over studiekeuze niet bedoeld is om tot een conclusie te komen. Het is het begin van een proces dat maanden kan duren. Jouw rol is om een veilige, ondersteunende omgeving te creëren waarin je kind kan verkennen, twijfelen en uiteindelijk een keuze kan maken waar ze achter staan.

Het mooiste resultaat is niet dat je kind de studie kiest die jij het beste vindt, maar dat ze een weloverwogen keuze maken die past bij wie ze zijn en waar ze naartoe willen groeien. En als die keuze later bijgesteld moet worden? Dan hebben ze in ieder geval geleerd hoe ze goede beslissingen nemen.

---

Wil je meer structuur in het studiekeuzeproces van je kind? Een studiekeuzecoach kan helpen om systematisch door het hele proces te gaan en ervoor te zorgen dat geen belangrijke aspecten over het hoofd worden gezien. Ontdek hoe Kleurenhuys in Oisterwijk jouw kind kan ondersteunen bij dit belangrijke proces. Van het eerste gesprek tot de definitieve keuze – wij begeleiden jouw kind door alle stappen.

---

Een goed gesprek over de studiekeuze begint met luisteren, gaat door met begrijpen, en eindigt met vertrouwen in je kind.